ANADOLU SELÇUKLULARI VE OSMANLI DEVLETİ'NDE DARÜŞŞİFALAR

Hindistan Yarım Adası’ ndan İber Yarım Adası’ na kadar yaklaşık 9 asır boyunca kurulan Türk – İslâm hastaneleri, tıp, psikiyatri ve mimari tarihi açısından irdelendiğinde, Türk-İslâm hastanelerinin psikosomatik hastalıkların tedavisinde bugünkü anlamıyla ilk klinik niteliğinde müesseseler olarak dünya psikiyatrisinin ve hastaneciliğinin gelişmesine öncülük ettikleri söylenebilir.

Selçuklu Döneminde kurulan darüşşifalar hasta tedavi etmenin yanı sıra tıbbî eğitim veren yani bugünkü muadili ile tıp fakültesi niteliğindeki kurumlardı. Verilen eğitimler teorik eğitimden ziyade uygulamalı eğitime yönelikti. Bununla birlikte askerî sağlık hizmeti olarak nitelenen Ordu Hekimliği, ayrı olarak ihtisas edilmekteydi. Ordu Hekimliği alanında eğitim gören kişiler daha çok savaşta meydana gelen yaralanmalar konusunda uzmanlaşmaktaydı.

Anadolu Selçuklu döneminde kurulan ve hastalara şifa dağıtan darüşşifaların,gerek yönetimden sorumlu yönetici, gerekse hizmet icra eden hekim kadrosu,konusunda uzman, bilgi ve beceri seviyesi yüksek kişilerden müteşekkildi.Darüşşifalarda hizmet verilen kişilerde herhangi bir ayrım olmaksızın, herkese eşit olarak muamele yapılırdı. Darüşşifalarda tedavi olan hastaların, tedavi sürecinde gerekli olan ilaçlar, darüşşifalarda imâl edilir ve bu imâl işlemi, kamusal hizmet niteliğinde karşılıksız olarak hastalara sunulurdu .

Selçuklu döneminde kurulan darüşşifalar umumi olarak genel nitelikte yani bugünkü hastane denginde kurumlar olmasının yanı sıra, yalnızca akıl hastalarına şifa vermek üzere kurulan Bağdat’ta “Devrihizkıl Tekkesi” gibi kurumlarla, akıl hastalarının tecrit yöntemiyle tedavi edildiği “Miskinler Tekkesi” veya “Cüzzamhane” olarak ifade edilen hastaneler de kurulmuştur. Hatta bu kurulan hastaneler, Osmanlı Devleti döneminde de hizmet sunumlarını gerçekleştirmişlerdir.Ayrıca bu amaca yönelik Selçuklu döneminde, Konya’da kurulan “Sıracalılar Tekkesi” nin mevcut olduğu ve Alâeddin Darüşşifası’ ndaki hekimlerin akıl hastalarını tedavi ettiği de bilinmektedir .

13.yüzyılın sonunda kurulan Osmanlı Devletinde tıp geleneği 19. yüzyıl batılılaşma hareketlerine dek büyük ölçüde Selçuklu geleneği ile devam etmiş, kurulan sağlık kurumları Selçuklu dönemi ile aşırı benzerlikler göstermiştir.

Osmanlı dârüşşifâlarını incelediğimizde, Selçuklularda olduğu gibi bağımsız birer yapı olarak inşa edilmek yerine, cami, medrese, sıbyan mektebi, imaret, hamam, kervansaray gibi üniteleri de içine alacak şekilde, külliyenin bir parçası olarak inşa edildiği görülmektedir. İstanbul dârüşşifaları, özellikle padişahların kendileri için yaptırdıkları büyük külliyelerin içinde yer aldığı, ticaretin yoğun olduğu yerlerde dârüşşifaların ticaret kervanlarının konakladığı yerlerde yapıldığı dikkat çekmektedir. Osmanlılarda hastalar, toplumun bir parçası olarak görülmüş, hastaların hastalıklarından korkulmadan, şifâhâneler imparatorluğun büyük şehir merkezlerine inşa edilmiştir.

Osmanlı’ da klasik dönem içerisinde sadece Darüşşifa, Tıp Medresesi ve Cüzzamhâneler yer alırken, zamanla tıbbın ilerlemesiyle sağlık kuruluşları arasında Belediye Hastanesi, Askeri Hastane, Gureba Hastanesi, bulaşıcı hastalıkların vuku bulmasıyla çeşitlilik gösteren tedavi evleri ile farklı azınlıklara ait hastaneler girmeye başlamıştır .

Osmanlı döneminde tıp ilminin gelişmesini sağlayan en önemli faktör Selçuklu döneminde var olan sağlık politikalarının devam ettirilmesidir. 19. yüzyıla dek tıp ilmindeki Doğu’ ya has olan nitelikler varlığını devam ettirmiş ve söz konusu yüzyıldan itibaren sağlık politikaları Batı’ da meydana gelen gelişmelere entegre edilmeye başlanmıştır .

Emine Begüm Kanikey Güvenç ,2016,İstanbul Anadolu Selçuklu ve Osmanlı Dönemindeki Şifahaneler ve Bu Şifahanelerde Uygulanan Tedavi Metodları ,Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Politikaları ve İşletmeciliği Anabilim Dalı ,Yüksek Lisans Tezi

http://openaccess.maltepe.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12415/2650